Odszkodowanie i zadośćuczynienie dla pokrzywdzonego przestępstwem – jak je uzyskać?

W procesie karnym sąd skazuje oskarżonego- popełnił przestępstwo, jest winny. Pokrzywdzony jest zadowolony, nawet bardzo, ale zaraz…. co z nim? Sąd orzekł jedynie nawiązkę, która pokryje tylko część kosztów poniesionych przez pokrzywdzonego na leczenie, nie mówiąc już o jego trudnych przejściach- nieprzespanych nocach, wizytach u psychologa i ciężkim powrocie do pracy…
– Przecież to niesprawiedliwe- słyszę od klienta, który czuje się przez sąd po prostu zignorowany. Uspokajam go jednak- nawiązka jest dla niego, a reszty możemy dochodzić już w procesie cywilnym.

Na czym polega odszkodowanie oraz zadośćuczynienie?

Niektórzy moi klienci, przychodzący do Kancelarii przeżywają prawdziwą fascynację amerykańskim wymiarem sprawiedliwości, gdzie zasądzane są ogromne odszkodowania- a przynajmniej tak sprawy te relacjonują często media. Za te pieniądze poszkodowani mogą rozpocząć nowe życie, kupić dom, zmienić zawód i jeszcze zostanie im na drobne wydatki. Wydaje im się wobec tego, że druga strona sporu w ich sprawie powinna nie tylko wyrównać zaistniałą szkodę, czyli np. zwrócić koszty naprawy uszkodzonego samochodu, ale jeszcze zapłacić niebotyczną kwotę, która będzie stanowiła ich „zarobek” na szkodzie.

Zawsze staram się wtedy cierpliwie tłumaczyć, że odszkodowanie należy się tylko za koszty rzeczywiste, które ponieśli i ewentualnie tzw. utracone zarobki. Dobrym przykładem na gruncie prawa karnego może być zwrot opłat za koszty leczenia (badania, konsultacje lekarskie) poniesione przez pokrzywdzonego na skutek czynu niedozwolonego popełnionego przez oskarżonego. Pokrzywdzony przedstawia konkretne rachunki, a oskarżony zwraca mu pieniądze. W tym przypadku, jeśli mamy do czynienia z uszczerbkiem na zdrowiu, pokrzywdzony może się również domagać zadośćuczynienia za krzywdę- czyli pieniężnej rekompensaty za straty moralne, które poniósł. Innym przykładem może być tutaj wypadek samochodowy, który u pokrzywdzonego spowodował poważne złamania, a co za tym idzie znaczne cierpienia psychiczne związane z dużym bólem fizycznym, stanami lękowymi, czy depresją.  Sąd dokonuje wtedy oceny całokształtu okoliczności i dowodów świadczących o zaistnieniu krzywdy i przyznaje kwotę, która ma te cierpienia zrekompensować. Potrzeba dużego doświadczenia, aby prawidłowo oszacować możliwe do uzyskania odszkodowanie lub zadośćuczynienie i zwrócić się o zasądzenie takich kwot zwrócić się do sądu.

Kiedy sąd orzeka odszkodowanie w procesie karnym?

W czasie postępowania karnego sąd w razie skazania oskarżonego może z urzędu orzec o odszkodowaniu lub zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę. Jest to jedynie możliwość, jednak w przypadku złożenia odpowiedniego wniosku przez pokrzywdzonego orzeczenie takie staje się dla sądu obligatoryjne. Wniosek taki można jednak złożyć tylko do pewnego momentu, tj. do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Jeśli pokrzywdzony się z tym spóźni pozostanie mu już tylko droga postępowania cywilnego.

W przypadku gdy orzeczenie obowiązku naprawienia szkody wobec oskarżonego jest znacznie utrudnione sąd może orzec wspomnianą wyżej nawiązkę. Nawiązka jest jednak przez kodeks karny ograniczona kwotowo i może się zdarzyć, że nie pokryje w całości szkód poniesionych przez pokrzywdzonego.

Odszkodowanie w procesie cywilnym

Nie należy jednak na tym etapie składać broni. Jeśli pokrzywdzony jest niezadowolony z orzeczonego odszkodowania lub zadośćuczynienia to powinien rozważyć wniesienie pozwu cywilnego. Orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki przez sąd karny nie będzie stało na przeszkodzie, aby dochodzić niezaspokojoną część roszczenia na drodze postępowania cywilnego. Tutaj należy w szczególności zwrócić uwagę na słowo „niezaspokojoną”- w tej instytucji nie chodzi bowiem o to, żeby pokrzywdzony wzbogacił się kosztem oskarżonego i dostał podwójne odszkodowanie. Sąd cywilny może jedynie „uzupełnić” odszkodowanie przyznane przez sąd karny. W przypadku wnoszenia powództwa o odszkodowanie lub zadośćuczynienie warto powierzyć swoją sprawę profesjonalnemu pełnomocnikowi, który pomoże w precyzyjnym wyliczeniu szkody oraz oszacowaniu możliwego do uzyskania zadośćuczynienia. Takie rzetelne i szczegółowe przygotowanie sprawy pozwoli pokrzywdzonemu zaoszczędzić koszty i czas.